Nhân dịp Tết Nguyên đán Nhâm Dần 2022, Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Việt Nam tại Liên bang Nga Đặng Minh Khôi đã có cuộc trao đổi với phóng viên Báo điện tử ĐCSVN về những thành quả của mối quan hệ Đối tác Chiến lược Việt Nam – Liên bang Nga cũng như những lĩnh vực ưu tiên hợp tác.
Phóng viên (PV): Có thể khẳng định rằng, vượt qua bao thử thách của thời gian, quan hệ Đối tác Chiến lược Việt Nam – Liên bang Nga đã và đang phát triển mạnh mẽ cả về bề rộng lẫn chiều sâu. Vậy xin Đại sứ cho biết một số thành tựu nổi bật trong quan hệ hợp tác giữa hai nước trong thời gian qua?
Đại sứ Đặng Minh Khôi: Có thể nói, quan hệ giữa Việt Nam với Liên bang Nga ngày nay và Liên Xô trước đây là quan hệ giữa những người bạn thủy chung, hai nước là đối tác truyền thống đặc biệt của nhau, nhân dân hai nước đã từng kề vai sát cánh, tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau. Năm 2022, Việt Nam và Liên bang Nga kỷ niệm 72 năm thiết lập quan hệ ngoại giao và 10 năm Đối tác chiến lược toàn diện (2012 – 2022). Năm 2023 Việt Nam sẽ kỷ niệm 100 năm lần đầu tiên Bác Hồ đặt chân đến nước Nga tìm con đường cách mạng giải phóng dân tộc Việt Nam.
Nét nổi bật nhất trong quan hệ hai nước là sự tin cậy chính trị và hiểu biết lẫn nhau không ngừng được tăng cường và củng cố với việc trao đổi đoàn và tiếp xúc các cấp. Đặc biệt, trao đổi cấp cao được duy trì thường xuyên là cơ sở thúc đẩy hợp tác toàn diện giữa hai nước. Hai bên đã triển khai hợp tác trên tất cả các kênh, trong mọi lĩnh vực từ đối ngoại đảng, ngoại giao nhà nước, đến hợp tác địa phương, ngoại giao nhân dân và điều đặc biệt là tình cảm nồng ấm của nhân dân hai nước đối với nhau ngày càng được củng cố và tăng cường. Hai nước chia sẻ quan điểm và lập trường trong nhiều vấn đề quốc tế và khu vực, phối hợp chặt chẽ trên trường quốc tế, nhất là tại diễn đàn Liên hợp quốc, góp phần tích cực vào sự phát triển của mỗi nước cũng như vào việc duy trì hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển ở thế giới và khu vực. Bất chấp dịch bệnh COVID-19, tiếp xúc cấp cao giữa hai nước vẫn được duy trì thường xuyên thông qua điện đàm, hội nghị trực tuyến. giữa tất cả các lãnh đạo chủ chốt của ta với lãnh đạo Nga, tổ chức các chuyến thăm cấp cao của Thư ký Hội đồng An ninh Liên bang Nga, Đại tướng Nikolai Patrushev sang Việt Nam (tháng 3/2021), Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn thăm Nga (tháng 9/2021). Đặc biệt từ ngày 29/11 – 2/12/2021, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc lần đầu tiên thực hiện chuyến thăm chính thức Liên bang Nga trên cương vị mới, thể hiện sự coi trọng của Đảng, Nhà nước và Nhân dân Việt Nam đối với quan hệ Việt – Nga.
Quan hệ quốc phòng, an ninh giữa Việt Nam – Liên bang Nga luôn là lĩnh vực trọng điểm và có bước phát triển mới, đi vào chiều sâu, thực chất thể hiện sự tin cậy cao giữa hai nước và phù hợp với quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện giữa hai nước. Việt Nam xác định Nga là đối tác tin cậy trong hợp tác quân sự, nhất là trong đào tạo cán bộ, chuyển giao vũ khí, trang bị…. Việt Nam tham dự và đồng chủ trì cùng với Liên bang Nga tổ chức thành công Hội thao quân sự quốc tế Army Games – 2021 với nhiều hoạt động phong phú.
Các dự án hợp tác dầu khí giữa hai nước mang tính chiến lược lâu dài cả về chính trị và kinh tế, đã và đang được triển khai hiệu quả. Đến nay, hợp tác với Nga chiếm khoảng 85% tổng sản lượng khai thác dầu, khí của Việt Nam và ngành dầu khí đã trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của Việt Nam. Liên doanh Vietsovpetro năm 2021 kỷ niệm 40 năm thành lập và vẫn tiếp tục là biểu tượng của sự hợp tác Việt – Nga, là trụ cột của ngành thăm dò và thai thác dầu khí của Việt Nam. Liên doanh RusVietPetro tại Nga là một trong những dự án đầu tư ở nước ngoài thành công nhất của PetroVietnam và là biểu tượng của sự hợp tác giữa hai nước trong thời kỳ mới, mang lại hiệu quả kinh tế tích cực cho cả hai nước.
Hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư có những bước phát triển vượt bậc. Sau 5 năm Việt Nam ký Hiệp định Thương mại tự do với Liên minh kinh tế Á – Âu, kim ngạch thương mại hai chiều giữa hai nước đã tăng gấp đôi lên gần 5 tỷ USD vào năm 2020, trong đó Việt Nam thặng dự gần 1 tỷ USD. Trong 9 tháng năm 2021, kim ngạch thương mại giữa Nga và Việt Nam đạt 4,7 tỷ USD, tăng hơn 16% so với cùng kỳ năm 2020, dự kiến cả năm 2021 sẽ đạt trên 6 tỷ USD.
Hợp tác giáo dục, đào tạo, du lịch không ngừng được mở rộng. Số lượng học bổng nhà nước Nga cấp cho Việt Nam liên tục tăng qua các năm, từ 100 suất học bổng cuối những năm 90 của thế kỷ trước nâng lên 1000 suất vào năm 2021. Nga cũng quan tâm việc đào tạo tiếng Việt và những nhà nghiên cứu về Việt Nam. Trước đại dịch COVID-19, Nga là nước có số lượng khách du lịch sang Việt Nam lớn nhất ở châu Âu (hơn 600 nghìn lượt năm 2019) và tăng trưởng ổn định. Cộng đồng người Việt Nam tại Nga (khoảng 80.000 người) đã vượt qua thời kỳ khó khăn sau khi Liên Xô sụp đổ, ngày càng lớn mạnh, có cuộc sống ổn định, địa vị pháp lý và vị trí xã hội được củng cố, luôn hướng về quê hương, đất nước và là cầu nối hữu nghị giữa nhân dân hai nước.
Có thể thấy 20 năm qua, quan hệ Đối tác chiến lược giữa Việt Nam – Liên bang Nga đã vượt qua thử thách của thời gian và đang phát triển mạnh mẽ cả về bề rộng lẫn chiều sâu với nhiều thành tựu quan trọng trên tất cả các lĩnh vực, thực sự trở thành tài sản chung vô giá của hai dân tộc. Việt Nam luôn coi Nga là đối tác ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối ngoại của mình và Nga coi Việt Nam là đối tác ưu tiên trong chính sách của Nga đối với khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, quan hệ giữa hai dân tộc đã “được thử thách tin cậy theo thời gian,” đúng như lời Chủ tịch nước Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc đã nói trong cuộc phỏng vấn gần đây với truyền thông Nga.
PV: Chuyến thăm chính thức Liên bang Nga của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc từ ngày 29/11 đến 2/12/2021 được coi là một trong những hoạt động đối ngoại nổi bật của hai nước trong năm qua. Chuyến thăm này có ý nghĩa như thế nào trong việc thúc đẩy quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam – Liên bang Nga trong tình hình mới, thưa Đại sứ?
Đại sứ Đặng Minh Khôi: Từ ngày 29/11 đến 2/12/2021, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc lần đầu tiên thực hiện chuyến thăm chính thức Liên bang Nga trên cương vị mới, thể hiện sự coi trọng của Đảng, Nhà nước và Nhân dân Việt Nam đối với quan hệ Việt – Nga. Chuyến thăm của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc và đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam có ý nghĩa quan trọng, diễn ra trong bối cảnh hai nước kỷ niệm 71 năm thiết lập quan hệ ngoại giao, 20 năm quan hệ Đối tác chiến lược và tiến tới 10 năm quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện trong năm 2022.
Chuyến thăm lần này có ý nghĩa rất quan trọng trong triển khai đường lối đối ngoại của Đại hội Đảng lần thứ XIII về đẩy mạnh và làm sâu sắc hơn quan hệ với các đối tác chiến lược, toàn diện và quan trọng như Liên bang Nga. Chuyến thăm cũng nhằm xác định phương hướng quan hệ giữa hai nước thời gian tới; thúc đẩy, tháo gỡ hợp tác trên các lĩnh vực; trao đổi, thống nhất các biện pháp tạo thuận lợi hơn nữa cho cuộc sống, lao động, học tập và đi lại của bà con ta tại Nga.
Trong chuyến thăm chính thức Liên bang Nga, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc đã hội đàm trực tiếp với Tổng thống Nga V. Putin, gặp Thủ tướng M. Mishustin, Chủ tịch Hội đồng Liên bang Nga V. Matvienko, Chủ tịch Đuma Quốc gia Volodin, Phó Chủ tịch Hội đồng An ninh Medvedev và Lãnh đạo một số địa phương và doanh nghiệp Nga. Chủ tịch nước cũng đã gặp gỡ tri ân những người bạn thuỷ chung, gắn bó với Việt Nam ở Hội Hữu nghị Nga – Việt, Hội cựu chiến binh, chuyên gia dầu khí…và trao Huân chương Hữu nghị cho một số tập thể và cá nhân có nhiều đóng góp tích cực cho quan hệ hai nước, trong đó có Bộ trưởng Quốc phòng Shoygu, Thư ký Hội đồng An ninh Quốc gia Patrushev, Giám đốc Cơ quan tình báo đối ngoại Naryshkin…
Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc và Tổng thống Nga V. Putin đã dành gần 4 tiếng đánh giá lại quan hệ hai nước trong thời gian qua, trao đổi và thống nhất các phương hướng lớn và chiến lược; đồng thời quyết định các biện pháp tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong 20 vấn đề quan trọng trong quan hệ song phương nhằm đưa quan hệ chính trị, đối ngoại, kinh tế – thương mại, năng lượng, quốc phòng, an ninh, giáo dục – đào tạo… lên tầm cao mới phù hợp với Tuyên bố tầm nhìn quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam – Liên bang Nga đến năm 2030 sao cho xứng đáng với truyền thống hữu nghị tốt đẹp giữa hai dân tộc. Hai bên khẳng định năng lượng và dầu khí là một trong những trụ cột chính của quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện. Trong khuôn khổ chuyến thăm của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc, hai nước đã ký kết một loạt văn kiện hợp tác quan trọng về thương mại và công nghiệp, phòng chống đại dịch COVID-19 cũng như các thỏa thuận liên ngành.
Trong chuyến thăm, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc cũng đã dành thời gian gặp gỡ thăm hỏi, động viên cán bộ Đại sứ quán và cộng đồng người Việt Nam tại Nga.
PV: Trước tình hình dịch bệnh COVID-19 diễn biến phức tạp, Nga có nhiều cam kết hỗ trợ Việt Nam trong phòng chống COVID-19. Đại sứ có thể chia sẻ một số thông tin liên quan đến vấn đề này và nỗ lực của Đại sứ quán trong công tác “ngoại giao vắc-xin”?
Đại sứ Đặng Minh Khôi: Trong bối cảnh thế giới vẫn đang tiếp tục đối phó với những diễn biến hết sức phức tạp của đại dịch COVID-19, Việt Nam xác định ưu tiên đối với ngoại giao vắc-xin là hết sức chính xác và kịp thời. Riêng đối với Nga, Lãnh đạo Đảng và Nhà nước ta hết sức sát sao, thúc đẩy ngoại giao vắc-xin.
Nhận thức được tầm quan trọng đó, Đại sứ quán đã thành lập nhóm adhoc hỗ trợ vắc-xin COVID-19 làm việc theo 3 hướng chính: thực hiện công tác nghiên cứu kinh nghiệm phòng, chống COVID-19 tại địa bàn; hỗ trợ các cơ quan nhà nước và doanh nghiệp trong nước liên hệ mua vắc-xin Sputnik-V; thúc đẩy khả năng chuyển giao công nghệ sản xuất vắc-xin và thuốc đặc trị chống COVID-19 của Nga.
Thông qua nghiên cứu nắm bắt địa bàn, Đại sứ quán đã tìm được điểm song trùng với các đối tác Nga trong lĩnh vực này ngay từ rất sớm. Qua đó, chủ động đề nghị với phía bạn và tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp Việt Nam đàm phán chuyển giao công nghệ.
Đặc biệt, trong khuôn khổ chuyến thăm của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc tới Nga, ngày 01/12/2021, hai bên đã ký Biên bản về việc chuyển giao công nghệ sản xuất, thiết lập mới một cơ sở sản xuất “Chu trình đầy đủ” vắc-xin Sputnik-V, cũng như sản xuất các loại dược phẩm trong đó có dược phẩm phòng, chống COVID-19.
Hiện tại Nga đang có 5 loại vắc-xin chống COVID đã được cấp phép: Sputnik V, Sputnik Light, Epivakcorona, Epivakcorona-N, Kovivak, trong đó vắc-xin Sputnik V đã được đăng ký tại 71 quốc gia trên thế giới. Gần đây nhất, ngày 17/1, Cơ quan Quản lý sản phẩm trị liệu của Australia (TGA) đã công nhận vắc-xin Sputnik V do Viện Gamaleya của Nga sản xuất.
Theo kết quả nghiên cứu, vắc-xin Sputnik V cho thấy hiệu quả kháng thể trung hòa vi-rút đối với chủng Omicron cao hơn gấp đôi so với vắc-xin Pfizer (cao hơn 2,1 lần về tổng thể và 2,6 lần trên – ba tháng sau khi tiêm chủng). Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng Sputnik V vô hiệu hóa chủng Omicron do hình thành phản ứng miễn dịch mạnh do lượng kháng thể cao.
PV: Trong bối cảnh tình hình thế giới và khu vực ngày càng phức tạp như hiện nay, để đưa quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam – Liên bang Nga thực chất hơn nữa, hai nước cần phải tập trung ưu tiên vào những lĩnh vực gì, thưa Đại sứ?
Đại sứ Đặng Minh Khôi: Giữa Việt Nam và Liên bang Nga có mối quan hệ hữu nghị truyền thống lâu đời, hợp tác chặt chẽ trong nhiều lĩnh vực. Đại dịch COVID-19 đã gây ra rất nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế thế giới. Nhưng đại dịch COVID-19 cũng mở ra nhiều cơ hội mới để làm sâu sắc hơn nữa hợp tác giữa hai nước, mở ra lĩnh vực hợp tác mới, trong đó nổi bật và cấp thiết nhất chính là hợp tác sản xuất vắc xin và thuốc điều trị COVID-19.
Ngoài ra, cũng phải thẳng thắn thừa nhận hợp tác kinh tế – thương mại, đầu tư giữa hai nước còn khiêm tốn, chưa tương xứng với quan hệ chính trị tốt đẹp và mong mỏi của người dân hai nước. Dư địa hợp tác trong lĩnh vực này còn rất lớn. Lãnh đạo hai nước đã nhất trí có các biện pháp nhằm tạo thuận lợi hơn nữa cho thương mại và đầu tư song phương, mở rộng hợp tác và đẩy mạnh triển khai các dự án quan trọng trên các lĩnh vực mũi nhọn như năng lượng, dầu khí, mang lại hiệu quả kinh tế tích cực cho cả hai nước. Việt Nam khuyến khích, ủng hộ và sẵn sàng tạo điều kiện tốt nhất cho các doanh nghiệp Nga đầu tư vào lĩnh vực năng lượng, dầu khí và các công ty Việt Nam đang ngày càng coi trọng và coi Nga là điểm đến đầu tư tin cậy. Trong 4 thập kỷ qua, Liên doanh Vietsovpetro luôn giữ vị trí đầu tàu của hợp tác Nga – Việt trong lĩnh vực năng lượng, đóng góp đáng kể vào việc tăng cường quan hệ kinh tế và thương mại song phương. Tôi tin tưởng chắc chắn rằng trong thời gian tới với quyết tâm của lãnh đạo cấp cao và nỗ lực của doanh nghiệp hai nước, hợp tác kinh tế – thương mại, đầu tư sẽ phát triển mạnh mẽ, thực sự trở thành trụ cột quan trong quan hệ hai nước.
Hợp tác trong lĩnh vực quốc phòng – an ninh tiếp tục là lĩnh vực hợp tác trọng điểm trong quan hệ hai nước. Trong thời gian tới, hợp tác trong lĩnh vực này cần được củng cố và mở rộng hơn nữa, thể hiện sự tin cậy cao giữa hai nước và phù hợp với quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện giữa hai nước.
Một lĩnh vực hợp tác hết sức quan trọng là sử dụng năng lượng nguyên tử vào mục đích hòa bình. Liên Xô trước đây và Liên bang Nga hiện nay đã và đang đào tạo cho Việt Nam nhiều nhà khoa học, chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực này. Hai nước sẽ sớm triển khai xây dựng Trung tâm Khoa học và Công nghệ hạt nhân tại Việt Nam nhằm thúc đẩy nghiên cứu, xây dựng và phát triển tiềm lực khoa học và công nghệ hạt nhân của Việt Nam, đào tạo đội ngũ cán bộ trình độ cao, mở rộng và đẩy mạnh ứng dụng năng lượng nguyên tử vào các lĩnh vực kinh tế, khoa học, công nghệ.
Và cuối cùng không thể không nhắc đến là tăng cường hợp tác giáo dục đào tạo và giao lưu nhân dân. Có thể nói, trong suốt hơn 70 năm kể từ ngày hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao, giáo dục đào tạo và giao lưu nhân dân là những lĩnh vực luôn được coi trọng, thúc đẩy và hết sức thành công. Hàng vạn người Việt Nam đã được giáo dục, đào tạo tại Liên Xô trước đây và Liên bang Nga hiện nay, nhiều người Việt Nam đã coi Nga là tổ quốc thứ hai của mình. Nhiều chuyên gia Nga đã sang Việt Nam giúp chúng ta trong công cuộc kháng chiến trước đây và xây dựng tổ quốc hiện nay, nhiều người Nga chọn Việt Nam là điểm đến du lịch thân thiện, an toàn. Quan hệ giữa hai nước không chỉ ở tầm quan hệ giữa hai nhà nước mà đã thực sự là quan hệ chân thành giữa nhân dân hai nước, là mối quan hệ đặc biệt giữa trái tim với trái tim. Tôi tin tưởng chắc chắn rằng quan hệ hữu nghị, hợp tác truyền thống giữa hai nước sẽ luôn có được thế hệ trẻ kế thừa và thúc đẩy, không ngừng đơm hoa kết trái.
PV: Cộng đồng người Việt Nam tại Nga là một bộ phận không thể thiếu trong việc kết nối giao lưu nhân dân giữa hai nước. Đại sứ đánh giá thế nào về vai trò của cộng đồng người Việt tại Nga trong việc thúc đẩy quan hệ hữu nghị và hợp tác nhiều mặt giữa nhân dân hai nước Việt Nam – Nga?
Đại sứ Đặng Minh Khôi: Nga là một trong những nước có số lượng người Việt Nam đang sinh sống, học tập, công tác khá đông đảo. Theo số liệu thống kê chưa đầy đủ, cộng đồng người Việt Nam ở Nga hiện có khoảng 70.000 đến 80.000 người và tập trung chủ yếu ở các thành phố lớn như Mát-xcơ-va, Xanh Pê-téc-bua, Ê-ka-te-rin-bua… Ngoài sinh viên du học, đa phần người Việt Nam hoạt động trong lĩnh vực thương mại, kinh doanh, dịch vụ.
Cộng đồng người Việt Nam ở Nga được đánh giá là cộng đồng mạnh, thành đạt và có nhiều đóng góp tích cực đối với quê hương, đất nước, luôn đi đầu trong các hoạt động quyên góp từ thiện. Đại đa số bà con vẫn giữ quốc tịch Việt Nam.
Một bộ phận người Việt Nam ở Nga có thời gian học tập, lao động từ thời Liên Xô nên am hiểu về ngôn ngữ, tập tục, quan hệ tốt với chính quyền và người dân sở tại. Phía Nga nhận xét người Việt Nam ở Nga là một trong những cộng đồng người nước ngoài tuân thủ tốt pháp luật sở tại, hoà nhập khá với đời sống tại nơi cư trú. Chính quyền Nga đã và đang tạo điều kiện thuận lợi cho bà con ta sinh sống và làm việc tại Nga.
Người dân Nga ngày càng hiểu biết hơn về Việt Nam thông qua các hoạt động văn hoá và ẩm thực Việt Nam được bà con cộng đồng quảng bá thời gian gần đây. Phở Việt Nam đã trở thành món ăn hấp dẫn nhiều thực khách Nga.
Bà con cộng đồng Việt Nam tại Nga còn được biết đến với các hoạt động tích cực và kịp thời trong thời kỳ đại dịch COVID-19 như tặng khẩu trang kháng khuẩn, quyên góp ủng hộ thuốc, trang thiết bị phòng chống đại dịch cho sở tại, được chính quyền Nga đánh giá cao.
Có thể nói, cộng đồng người Việt Nam ở Nga không chỉ luôn có trái tim hướng về quê hương, đất nước, mà còn có đóng góp đáng kể để tăng cường sự hiểu biết của người dân Nga đối với đất nước, con người và lịch sử, văn hoá Việt Nam, giúp nhân dân hai nước hiểu nhau hơn, xích gần nhau hơn, tương xứng với mối quan hệ hữu nghị truyền thống và Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam – Liên bang Nga.